Toekomst Nederlandse Mosselsector?!
Een treffende kop staat er boven mijn laatste dagboek in 2018! Het is ook een cruciale vraag die velen al hebben gesteld dit jaar. Is er nog wel een toekomst voor de Nederlandse mosselsector? En als die er is, wat betekent dat dan voor mij, denkt menig mosselkweker. Kan mijn bedrijf nog wel functioneren binnen de huidige omstandigheden? En als dat kan, wil ik dat dan nog wel? Zo kan ik nog wel even door gaan… Maar dat is niet mijn doel. Ik neem jullie mee op mijn ontdekkingsreis van 2018. Eerst in de beleving en dan kijken we terug met een conclusie
Zoals de meesten van jullie weten overleed mijn vader op 31 januari aan alvleesklier kanker. Een ziekbed van drie maanden, ongelofelijk wat deze ziekte met een mens doet. Wees moedig en kijk omhoog, waren één van de woorden die hij in de laatste weken met mij deelde. Om dat in de praktijk toe te passen is niet zo eenvoudig. Wanneer ik terugdenk aan die momenten zijn mijn emoties voelbaar… Was vader er nog maar, al was het enkel en alleen maar om mijn gedachten met hem te delen en een reactie te mogen ontvangen. We moesten verder, de draad weer proberen op te pakken vooruitkijken naar datgene wat voor ons ligt. Eenvoudig is dat niet, maar dat was ook niet de vraag.
De grote vraag voor ons allemaal was hoe gaan wij als mosselsector verder. Een coöperatie is de meest voor de hand liggende optie. Het overgrote deel van de vrije kwekers (kwekers die niet verbonden zijn aan een handelsbedrijf) kiest er voor om samen de beschikbare consumptiemosselen op onze veiling aan te bieden. Het is een zware klus voor diegene die veel van hun tijd en energie steken in het oprichten van ‘De Mossel Compagnie’. De coöperatie verwoordt het doel als volgt: Het coöperatieve model is de oplossing om verantwoord te blijven ondernemen in natuurgebieden waarin nu de mosselkweek plaats vindt. Juist hierin kunnen we de kweekactiviteiten optimaal stroomlijnen met de verkoopactiviteiten, omdat we nu het overzicht houden op het totaal en breed kunnen bijsturen tijdens het proces wat gaande is in een sector die voortdurend heeft te dealen met de natuur en de markt. Ik kom er straks op terug als ik terugkijk op het mosselseizoen.
Intussen is het april en gaan de mzi’s weer het water in. Honderdduizenden knoopjes, ja ik kom uit Yese maar ik overdrijf niet, werden er weer gelegd om het invangtouw vast te knopen aan de hoofdlijnen. Aansluitend hebben we in mei op mooie halfwasvisserij in de Waddenzee kunnen vissen. Mooie mosselen zaaien we uit in het Kabelgat met als bedoeling straks in het nieuwe seizoen te kunnen leveren. En dan breekt de schildersmaand aan, alles wordt weer keurig in de verf gezet. En we maken alles gereed voor het nieuwe seizoen. De spanning was meer dan andere jaren, want hoe zou het gaan met de start van het nieuwe seizoen, wat hebben wij als coöperatie te bieden aan de handel? Op zaterdag 30 juni worden we tijdens het jaarlijkse ‘MosselEvent’ nog eens getraind door Marc Lammers. Wat een presentatie… onder de indruk, en dat ben ik nog steeds, denk ik nu terug aan dat wat hij ons mee gaf. Onzin? Nee een keiharde waarheid.
Mosselseizoen 2018-2019, wat een beleving. Ik kijk in de spiegel en ik hou hem iets scheef zodat jullie ook mee kunnen kijken. Er worden zoals gebruikelijk aan het begin van het seizoen monsters van allerlei percelen zowel vanuit de Waddenzee als de Oosterschelde geanalyseerd op de Nederlandse Mosselveiling. Wat we al aan zagen komen blijkt realiteit. Zo’n 75 procent van de geanalyseerde monsters laat zien dat de mosselen (schelpen) klein zijn, kleiner dan 70 in een kilo. Dat betekent dat er vanuit Nederlandse wateren weinig Goudmerken, Jumbo’s en in iets mindere mate Imperial-mosselen komen. En dat zijn juist de soorten waar de eerste maanden van het seizoen vraag naar is. De mosselhandel zoekt alternatieven, want de klant vraagt. Vanuit Duitsland worden grote hoeveelheden mosselen aangevoerd die grotendeels voldoen aan de vraag vanuit de horeca en retail. Mondjesmaat verkoopt de coöperatie wat mosselen. De tijd tikt door, de prijzen worden aangepast, maar nog steeds worden er niet meer mosselen verkocht via de coöperatie. Intussen gaan we naar de Waddenzee om de mzi’s te oogsten. Het mosselzaad is door het aanhoudend mooie weer goed blijven zitten op het invangtouw. Ondanks dat het nog zo fijn is worden er mooie resultaten behaald als het gaat om het aantal kilo’s mosselzaad per meter invangsubstraat.
Na vier weken onafgebroken te hebben geoogst bieden wij dan onze eerste consumptiemosselen aan van de Waddenzee. Een perkje wat we hadden laten overstaan zijn groot genoeg om verkocht te worden. Het is dan 8 augustus als we deze mosselen van 65 stuks per kilo en visgewicht van 32 procent leveren voor 1,90 euro per kilo. Een mooi resultaat. Verspreid over acht weken krijgen we de mosselen van dat perceel verkocht.
Het is dan al oktober, de verkoop in de handel loopt zoals ieder jaar terug. In vergelijking met voorgaande jaren worden er aanzienlijk minder mosselen geconsumeerd. Verbazingwekkend met zo’n uitzonderlijk kwaliteit! Of is er een oorzaak? De prijs te hoog voor de consument? Dat kan ik me niet voorstellen, maar dat heb ik niet onderzocht. Wel heb ik zo hier en daar eens de vraag gesteld of mosselen ook zichtbaar zijn in de media. Dan hoor je al snel: nee, wij zien eigenlijk weinig… Zichtbaarheid en actieve promotie zijn noodzakelijk om mensen te triggeren voor de echte Zeeuwse mosselen. Het is niet voor niets dat ‘bekende’ merken overal zichtbaar zijn en blijven.
Terug naar de mosselkweker. Nog steeds geen afzet. Mosselen in de Waddenzee zijn wel gegroeid, maar de vraag naar grotere mosselen is inmiddels gedaald. Kleine mosselen in de Oosterschelde zij er ook nog volop. Wat nu? Percelen die allang leeg zouden moeten zijn staan nog vol. De halfwasmosselen kunnen niet of nauwelijks worden verzaaid. Het zaadvissen in de Waddenzee lijdt tot problemen met uitzaaien, want ook die percelen zijn nog niet leeg. Gelukkig beschikken we over een flexibel vissysteem waarbij we vooruit kunnen schuiven met de visweken. Daar maken we dan ook gebruik van, halfwasmosselen parkeren we tijdelijk in de Oosterschelde zodat we ruimte vrij kunnen maken om weer zaad uit te zaaien. Echte stormen blijven gelukkig uit. De coöperatie beslist intussen om haar bodemprijzen los te laten en de handel kan vrij inschrijven. Logischerwijs daalt de veilingprijs naar een niveau waar we als mosselkweker niet gelukkig van worden.
En dan is het december, we krijgen onze mosselen niet verkocht. Dit had ik nooit verwacht, maar het overkomt je wel… Ongeveer 25 procent van onze te verkopen mosselen hebben we kunnen verkopen, dat betekent dat er nog 75 procent verkocht moet worden. Het seizoen is natuurlijk nog niet voorbij, die duurt tot eind april. Ik spreek me zelf daarom toe, verlies de moed niet! Das makkelijker gezegd dan gedaan, zeker met zo’n jaar achter de rug als deze…
Conclusie
Tijd voor de conclusie. In april dit jaar schreef ik een stuk over ‘Non Solus’ wat betekent: niet alleen. De opzet van de coöperatie sloot daar mooi bij aan. Het leek er op dat we het begrepen wat Marc Lammers tijdens het ‘MosselEvent’ ons meegaf. Ik draai de spiegel iets schever, dat kijkt net even wat makkelijker. Hoe was het ook al weer? Stel de collectieve ambitie vast, dan de gezamenlijke doelen en dan de persoonlijke doelen. Het persoonlijke doel moet ondergeschikt zijn aan het gezamenlijke doel, anders ben je geen team. Zorg dat je hetzelfde doet als je tegenstander of net iets beter. Speel niet tegen elkaar maar met elkaar. En het laatste is: vertrouwen. Je komt pas in een flow als je vertrouwen hebt in elkaar.
Maar het tegenovergestelde is realiteit in onze sector. Waarom doen we dit, waarom moeten we samenwerken? Werkt dat wel? Mensen willen best veranderen, maar niet veranderd worden! O ja, communicatie dat is ook een belangrijk punt. Wanneer mensen niet meer communiceren gaat het onherroepelijk anders dan verwacht. Blijf in gesprek, bespreek de dingen die beter kunnen. Zo bereik je uiteindelijk samen de juiste speelwijze en kunnen ‘wij’ de wedstijd winnen!
Toekomst Nederlandse Mosselsector?! Ja, die is er! Met samenwerking tussen kweek en handel. Gezamenlijke doelen vaststellen, want alleen red je het niet! De markt bepaalt de prijs is een feit wat vaststaat. Tenzij je over een product beschikt wat uniek is. Zolang dat niet het geval is zullen vraag en aanbod de prijs bepalen. Waar een crisis is, is een kans! Weerstand is er om te overwinnen, vechten tegen de weerstand. Vecht je niet dan sta je stil en stilstand is achteruitgang en de concurrent rent je voorbij! Dat is niet nodig. Samen met een aantal kwekers en handelaren zijn we druk in gesprek over onze toekomst en alles wat daar aan vast hangt. En dat belooft wat te worden, de collectieve ambitie staat voorop. Hoe was het ook alweer? Gebundelde takken kun je niet breken!
Optimalisatie van de mosselpercelen, hopelijk zijn ze op tijd beschikbaar in het voorjaar van 2019 zodat we nog gebruik er van kunnen maken. De mosselsector heeft ze hard nodig om de duur gekweekte zaadjes te laten overwinteren. Deze percelen kunnen ons ook helpen om een kwalitatief betere mosselen te kweken. Waardoor we als mosselsector in een betere concurrentiepositie kunnen komen.
Ik ga afsluiten, het laatste dagboek van 2018 een jaar wat we nooit zullen vergeten. Maar ook het laatste dagboek wat ik voor het Visserijnieuws heb geschreven. Met veel plezier heb ik de afgelopen vijf jaar jullie mee mogen nemen in mijn mosselwereld, in mijn visie, met alle up’s en down’s. Er is een tijd van komen en een tijd van gaan…. Wil je toch nog het een en ander van ons mosselwereldje meekrijgen, volg dan ‘De Mosselkwekerij’ via Facebook of instagram. Hier posten wij regelmatig foto’s en filmpjes.
En beste mensen, vergeet niet zo af en toe te genieten van een overheerlijk pannetje mosselen! Want ja, wees eens eerlijk, inderdaad het is echt een beleving…
Ik wens jullie gezegende kerstdagen en een gezond 2019.
Een hartelijke groet,
Jos Steketee, YE 72